Liderlik ve Yöneticilik

Liderlik güç ve aklın birleşimidir. Akıl olmazsa güç zalimcedir. Güç olmazsa akıl manasızdır, boştur. Erk ya da güç, diğer kişilerin davranışlarını etkilemede bireyin yeteneği demektir.

“Güç” ve “yetki” kavramlarının birbiriyle karıştırılmaması gerekir. Yetki, bir makamda bulunmaktan dolayı verilmiş olanak ve ayrıcalıkları belirtir. Güç ise; kişinin kendinden doğar. Kişinin gücü, ancak başkaları ile ilişkiye geçtiği andan itibaren ortaya çıkmakta; güç kullanmadaki başarısı bu süreçte karşısındakini ne kadar etkilediğine bağlı olmaktadır.

Lider doğrudan veya dolaylı olarak diğer bireyleri belli düşüncelere, davranış ve tutumlara yönlendirmeye çalışır. Liderler diğer insanların peşinden gitmek istedikleri bireylerdir. Genelde rollerini kolaylaştıran kendilerine has yetenek, tutum ve özelliklere sahiptirler.

Liderler, kendinden emin, sözüne güvenilir, hareketli, ileriyi gören ve etrafından haberdardırlar. Liderleri takip eden bireyler de rollerini kolaylaştıracak belli özelliklere sahiptir, çünkü lider ve takipçiler arasındaki ilişki takipçiler liderin peşinden gitmek istedikleri sürece başarılı olur. Lideri ve takipçileri bir diğerine bağlayan etki süreci iletişimdir. Lider ve takipçileri arasında kurulan iletişimin hedefi, özel bir başarıya ulaşabilmektir. Herhangi bir grubun varlığının en önemli kanıtı, üyelerin hedefe ulaşmak için birlikte çalışmaktan zevk almalarıdır.

Birlikte çalışma, alma-verme ilişkisidir ve lider süreci harekete geçirendir. Lider ve grup, grup performansı grup üyelerinin bireysel performansının üzerine çıktığı zaman başarılı olarak kabul edilirler.Yönetme insanlarla ilgilidir. İnsanların çözülecek problemleri, farklı değerleri, siyasi görüşleri yanında çalıştıkları yer ve işleri ile ilgili farklı beklentileri vardır. İnsan unsuru bu organizasyonlardaki en önemli sorumluluktur. Her sistem insan üzerine kurulmuştur.

Yöneticilerin yönetimle ilgili görev ve sorumlulukları çok çeşitlidir. Bu görev ve sorumluluklar, yöneticilerin organizasyon içindeki insanlarla olduğu kadar organizasyonun dışındaki insanlarla da sürekli etkileşimini gerektirir. Yöneticiler bu etkileşimler sırasında bu insanlardan kaynaklanan problemlerin çözümünde karar verici rolündedirler. Bu kararlar genelde mantıktan daha çok duygusal ve oldukça siyasidir. Yönetmek, organizasyonun program ve konularının tam olarak işlediğinden emin olmak demektir.

Oysa liderliğin, vizyon belirleme ve insanları motive etmekle doğrudan ilgisi vardır. İnsanlar yönetilmek değil yönlendirilmek isterler. Eğer birini yönetmek isterseniz, kendinizi yönetin. Bunun yolu da bunu iyi yaparak yönetmeyi bırakmak ve liderlik yapmaya hazırlanmaktan geçmektedir. İşin nasıl yapılacağını bilmek uzmanın, başkalarına nasıl yapacaklarını göstermek öğretmenin, başkalarının başardığından emin olmak yöneticilerin, başkalarını daha iyi çalışmak için esinlendirmek” ise liderin başarısıdır. (Maxwell, 1998)

Yöneticilik ve Liderlik Arasındaki Farklar:

Elbette liderlik ve yöneticilik farklı kavramlardır. Bireyin lider olması için yönetici olmasına gerek yoktur ama lider olmayan birinin yönetici olması mümkün değildir. Lider ve yönetici özellikleri arasındaki farkla ilgili bazı ifadeler aşağıda belirtilmiştir. Liderlik etmek [lead] sözcüğü, kök olarak, “gitmek, yolculuk etmek, rehberlik etmek” anlamına gelir. Liderlikte bir hareket duygusu vardır. Liderler yeni bir düzen arayışına başlarlar. Keşfedilmemiş bölgeye girmeye cüret ederler ve yeni, tanıdık olmayan hedeflere doğru bize rehberlik ederler.

Tersine, yönetmenin [manage] kökü “el [hand]” anlamına gelen bir sözcüktür. Özünde, yönetim isleri (ele almak, idare etmek), düzeni sürdürmekle, kurumla ve kontrol ile ilgilidir. (Kouzes ve Posner, 1995). 

• Yönetmek, insanlara yapılması gerekeni yaptırmaktır. Liderlik insanların yapılması gerekeni yapmak istemelerini sağlamaktır.
• Yöneticiler iter. Liderler ise çeker.
• Yöneticiler emir verir. Liderler iletişim kurar (Bennis, 1994)
• Yönetici idare eder; lider yenilik yapar.
• Yönetici bir kopyadır; lider orijinal.
• Yönetici sürdürür; lider geliştirir.
• Yönetici sistemlere ve yapıya odaklanır; lider insanlara odaklanır.
• Yönetici kontrole bel bağlar; lider güven ilham eder.
• Yönetici kısa vadeli bir bakış açısına sahiptir; lider uzun vadeli perspektife sahiptir.
• Yönetici nasıl ve ne zaman diye sorar; lider neden ve niçin diye.
• Yöneticinin gözü sonuçtadır, liderin gözü ufuktadır.
• Yönetici taklit eder; lider yaratır.
• Yönetici statükoyu (mevcut durum) kabul eder; lider ona meydan okur.
• Yönetici klasik anlamda iyi bir askerdir; lider kendine özgü bir şahsiyettir.
• Yöneticiler işleri doğru yaparlar; liderler doğru işi yaparlar (Bennis, 1993).
• Yönetici bir kuruma liderden daha sıkı bağlıdır. Liderin bir kurumu bile olmayabilir (Gardner, 1990)
• Yönetim önceden kanıtlanmış düzeylerle tutarlı performans düzeylerine ulaşmak için yetke ve etkinin uygulanmasıdır. Liderlik “nasıl olsa” olmayacak şeyin olmasını sağlamaktır.(Johnson, 1996)
• İyi “yönetilen” insanlar, iyi bir liderleri yoksa pekâlâ başarı için gereken çabayı gösterme isteğine sahip olmayabilirler. Büyük liderler sıradan insanlardan olağanüstü sonuçlar alırlar.
• Büyük yöneticiler iyi planlanmış, bazen de iyi uygulanmış sonuçlar elde ederler, ama nadiren gerçek liderliğin uyandırdığı tutku ve şevk dolu bağlanmadan kaynaklanan muazzam başarılara ulaşırlar.
• Liderler mimardır. Yöneticilerse inşaatçı. Her ikisi de gereklidir, ama mimar olmadığında, inşa edilecek özel bir şey olmaz (Mariotti , 1998).

Kaynak: Yrd. Doç. Dr. Ali TEKİN